“The trend is your friend (until the end when it bends).”

Dit is één van de bekendste beurswijsheden. Echter, er zijn veel methodes om trends te onderkennen. Vaak wordt bij trendanalyse gedacht aan de beleggingsbenadering die technische analyse wordt genoemd. Hierbij wordt vooral gekeken naar koersgrafieken. Maar eigenlijk wordt bij iedere analyse, ook bij fundamentele analyse, gezocht naar trends en trendbreuken om daar vervolgens op in te spelen. De factor tijd is hierbij een niet te onderschatten factor. We hebben daar in onze vorige terugblik bij stil gestaan.

Dan blijft de hamvraag of er in het afgelopen kwartaal sprake is geweest van een trendbreuk. En wat was dan de aanleiding voor deze verandering van koers ten opzichte van het recente verleden. Het valt te begrijpen dat de oorzaken vaak gezocht moeten worden in de onverwachte hoek. Zo hebben we sinds het derde kwartaal van 2019 te maken met steeds heftiger wordende protesten in Hongkong. Deze protesten tegen de door de regering van Hongkong voorgestelde uitleveringswet begonnen officieel al op 31 maart 2019. Inmiddels richten de voortdurende protesten zich met name tegen de toenemende invloed van de Volksrepubliek China.

De aanval op olie-installaties in Saoedi-Arabië is ook zo’n onverwachte opzienbarende gebeurtenis in het afgelopen kwartaal geweest. Hier zien we voorlopig nog geen escalatie. Niet meer onverwacht is de impasse rondom de Brexit. Weer wel onverwacht zijn iedere keer de konijnen uit de hoge hoed bij deze Shakespeariaanse tragedie die waarschijnlijk nog wel een aantal aktes te gaan heeft. Beleggers houden al lang rekening met de ergste uitkomst. Maar niemand weet wat dan precies de consequenties zullen zijn. En ook de handelsoorlog tussen de V.S. en de rest van de wereld, en dan met name China, kan toch niet meer tot grote verrassingen leiden? Voor zover het politieke verhaal.

De economische kant van het verhaal is misschien spannender. In het afgelopen kwartaal was er nog steeds sprake van een wereldwijd teruglopende economische groei. Ook zijn wereldwijd de kapitaalmarktrentes nog verder gedaald. De kerninflatie (zonder de volatielere energie- en voedselprijzen) staat in Europa al sinds eind 2015 rond de 1%. De werkloosheid neemt al jaren af en staat in Europa met 7,4% weer bijna op het niveau van voor de financiële crisis in 2008 (toen 7,3% werkeloosheid).

In Nederland was de banengroei in september de grootste in 8 maanden en stegen de lonen gemiddeld 2,6% in het derde kwartaal ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2018. De US Dollar blijft, tegen de zin van President Trump, in waarde stijgen ten opzichte van andere valuta.

Op het vlak van het monetaire beleid hebben alle presidenten van de Centrale Banken in de diverse regio’s besloten verder te verruimen. De FED verlaagde de rente in juli en september en de ECB verlaagde de deposito-rente én besloot bij haar laatste bijeenkomst om vanaf 1 november maandelijks voor EUR 20 miljard leningen aan te kopen. Allemaal met het doel om de groei van de economie zo lang mogelijk te continueren. Voor President Mario Draghi was dit zijn laatste kunstje. Draghi zal de geschiedenisboeken in gaan als de redder van de Euro. Maar het hervatten van het opkoopprogramma is tegen de zin van de landen die de helft van de economie van de Eurozone vormen. Zij zien hier de toegevoegde waarde niet van. De bijwerkingen, zoals de oplopende koersen op de financiële markten en de prijsstijgingen van woningen in grote steden zien ze wel. Aan de opvolger van Draghi, Christine Lagarde, de schone taak om weer consensus te krijgen binnen de commissie. Zo lijkt het monetaire beleid van “onafhankelijke” bankiers ook steeds meer een politiek spel te worden, waarbij vooral de eigen belangen worden behartigd. En er met name actie wordt gevraagd van een ander. President Donald Trump vraagt de FED sneller de rente te verlagen en Draghi vraagt de Europese regeringen meer te investeren.

Op basis van voorgaande informatie is er niet echt reden om een snelle verandering van de economische trend te verwachten. De kanttekening die we daarbij moeten plaatsen is dat de meeste indicatoren trendvolgend zijn. Het zijn eerder de gevolgen van de afgelopen economische situatie dan dat ze een richting voor de toekomst geven.

En dat is de reden dat er, in de financiële wereld, altijd met extra aandacht wordt gekeken naar de vertrouwensindicator van de inkoopmanagers. Zij zijn degenen die de eerste schakel in de ketting van de productiecyclus vormen. Zowel de Amerikaanse als de Europese inkoopmanagersindex voor de industrie zitten in een dalende trend. Bovendien staan de indices van zowel de V.S., de Eurozone en ook die van China onder het niveau van 50. Dit duidt op toekomstige economische krimp. Economen zijn dan al snel in de ban van een recessie. De inkoopmanagersindex voor de industrie is in de V.S. voor de negende keer sinds begin jaren negentig onder de 50 gedaald. De Amerikaanse economie is daarna 3 keer in een recessie beland. En gelukkig is de ene recessie de andere niet. Het is daarbij altijd weer de vraag in hoeverre de economische situatie zich vertaalt naar de financiële markten. We zouden kunnen constateren dat er voldoende stuurmannen, waarschuwingen en gelijkgestelde belangen zijn.

Wij, Nederlanders, hebben ons al voorbereid op mindere tijden. Wij hebben sinds 2008 afgelost op hypotheekleningen. En het totale banksaldo is in 10 jaar tijd opgelopen van circa EUR 170 miljard naar ruim EUR 300 miljard. Daarmee is ons gespaarde bedrag in deze periode harder gegroeid dan de economie. En dat in een tijd dat de rentevergoeding op een spaarrekening naar het nulpunt is gedaald. Dat de rente op spaarrekeningen (wereldwijd) zo laag is, zal voor de financiële markten een steuntje in de rug vormen.

Wij zijn erg benieuwd wat het aanstaande kwartaal ons gaat brengen maar we zullen eerst een korte toelichting geven op de rendementen over het derde kwartaal 2019 per beleggingscategorie.

Aandelen
De koersen op de aandelenmarkten hebben in het afgelopen kwartaal een soort bungeejump laten zien. Eind juli, begin augustus reageerden beleggers fel op 3 tweets van Trump inzake een verhoging van de importtarieven. Daarnaast werden er op dat moment teleurstellende cijfers inzake het consumentenvertrouwen in de Eurozone gepubliceerd. Deze laatste cijfers waren minder goed dan de maand ervoor maar impliceren, in historisch perspectief, nog steeds een bovengemiddeld vertrouwen van consumenten. Na een aanvankelijke daling zijn de aandelenkoersen op kwartaalbasis gestegen. De aandelen werden wereldwijd ongeveer 6% meer waard over het afgelopen kwartaal (in Euro gemeten).

Obligaties
Ook hier geen trendwijziging. De rentes zijn wereldwijd weer verder gedaald. Tot voor kort werd gesproken over een bijzondere situatie en een tijdelijk fenomeen. De algemene opinie is inmiddels aan het draaien. Dit voedt in Nederland de discussie met betrekking tot rekenrentes en dekkingsgraden bij pensioenfondsen en -voorzieningen. Voor de beleggers in zowel staatsleningen als bedrijfsleningen zonder die expliciete toekomstige verplichting leidt het vooral tot tevredenheid over de rendementen. Als gevolg van de verdere rentedalingen zijn gemiddelde rendementen van meer dan 6% over de afgelopen 3 kwartalen geen uitzondering.

Vastgoed
Dit is de beleggingscategorie die in het tweede kwartaal het slechtst presteerde. Maar dit volledig wist te compenseren in het derde kwartaal. De belegger die goed gespreid heeft belegd over diverse soorten vastgoed in diverse regio’s heeft dit jaar een rendement van circa 25%.

Valuta
De laatste jaren wordt er continue gesproken over een handelsoorlog. We zouden ook kunnen spreken over een valutaoorlog. De Chinese Renminbi is sinds de start van de handelsoorlog met 11% gezakt tegenover de US Dollar. Peking liet via een kleine daling toe dat de renminbi afzwakte tot er zeven in één dollar gingen. Het voordeel van de lagere waarde van de munt is dat het de concurrentiepositie van Chinese bedrijven op de internationale markt verbetert. Laten we maar zeggen als compensatie voor de importtarieven. De waarde van de US Dollar steeg in het derde kwartaal met ongeveer 4,5% ten opzichte van de Euro. Dit is een positieve ontwikkeling voor de meeste Europese bedrijven en beleggers.

Grondstoffen
Ondanks de aanval op olie-installaties in Saoedi-Arabië is de prijs van olie in het afgelopen kwartaal met ongeveer 9% gedaald (in USD). De aanval met drones in de nacht van 13 op 14 september leidde ertoe dat de olieprijs tussentijds 20% omhoog schoot. In deze nacht werd in één klap 5% van de mondiale olieproductie uitgeschakeld. De prijzen aan de pomp stegen vrijwel direct. Zoals wij in vorige kwartaalberichten hebben vermeld, is de V.S. op (korte) termijn waarschijnlijk al zelfvoorzienend. Dus minder noodzaak voor de V.S. om echt door te pakken bij dit soort gebeurtenissen.

Wijzigingen in de beheerportefeuilles en strategie
Wij passen in de vermogensbeheerportefeuilles de strategie van “rebalancing” toe. Dit houdt in dat categorieën en regio’s die over de afgelopen periode harder zijn opgelopen dan andere categorieën worden afgebouwd ten gunste van de categorie die is achtergebleven. Tevens monitoren we continue de resultaten van onze keuzes en de prestaties van de fondsmanagers in ons universum. We houden daarbij de lange termijn (doelstellingen) voor ogen. Over de afgelopen jaren presteren de portefeuilles gemiddeld beter dan de benchmark. Maar dit is uiteraard niet in ieder kwartaal het geval. Ook in het afgelopen kwartaal hebben we deze prudente strategie toegepast. Dit heeft wel geleid tot “rebalancing” maar niet tot grote veranderingen in de portefeuilles. Stabiliteit en voorspelbaarheid geven rust. Ondanks de grote koersbewegingen in het afgelopen kwartaal blijven de portefeuilles in lijn met de markt. Zo hebben we het altijd bedoeld en eerder met u afgesproken.