Eind goed, al goed.

Dat was aan het einde van het jaar de afdronk voor degene die een effectenportefeuille, gespreid over diverse onderliggende waarden, in zijn of haar bezit had. Uiteraard was de voorwaarde dat de investeerder zijn effecten gedurende het jaar aanhield en zich niet liet afleiden of verleiden door de dagelijkse berichtgeving.

De rente was met name het onderwerp dat de financiële markten in het afgelopen jaar het meest in beweging bracht. Dan ging het minder over de stand van de rente en meer over de te verwachten beweging van de rente. Daarbij werd er onderscheid gemaakt tussen de korte beleidsrente en de lange kapitaalmarktrente. Nadat de lange rente in 2022 al fors was opgelopen kreeg dat een vervolg in 2023. Dat duurde tot en met oktober. Vervolgens daalde de rente fors en sloot deze in Europa op een stand onder het niveau van 1 januari 2023. In de V.S. eindigde de rente ongeveer op hetzelfde niveau als aan het begin van het jaar. De belangrijkste reden voor deze plotselinge daling was dat beleggers anticipeerden op toekomstige verlagingen van de beleidsrentes door de centrale bankiers. Het verschil tussen de, gedurende de eerste helft van het jaar verhoogde, beleidsrentes en de kapitaalmarktrentes was daardoor aan het einde van het jaar nog groter dan aan het begin van het jaar. Er was in de V.S. en Europa gedurende het hele jaar sprake van een inverse rentecurve. Maar de “markten” geloofden richting het eind van het jaar dat de beleidsrentes in 2024 worden verlaagd. De aanleiding hiertoe waren de inflatiecijfers.

De inflatie was gedurende het jaar gedaald. Over de correctheid en relevantie van inflatiecijfers valt te twisten maar de beweging was het afgelopen jaar overduidelijk neerwaarts. Hierop zouden de centrale bankiers de rentes weer kunnen verlagen, was de gedachte. Voor de ECB zou dat dan voor het eerst sinds september 2019 zijn. En aan het eind van het jaar kwam bij Jerome Powell, de voorzitter van de FED, voor het eerst het hoge woord eruit. De beleidsrentes hadden het hoogtepunt bereikt en kunnen in 2024 worden verlaagd, wanneer de tijd daar rijp voor is. Dit leidde tot een eindejaarsrally op bijna alle financiële markten. De uitzondering hierop was de Chinese markt. Daar bleken politieke en andere economische factoren een zwaardere rol te spelen. In het laatste kwartaal verzwakte ook de USD ten opzichte van de Euro en daalde de prijs van olie significant.

De geopolitieke spanningen leken in 2023 alleen maar te verergeren. Ook speelde er in de eerste helft van het jaar een serieuze bankencrisis op. Met name de V.S. maar ook in Europa, met het omvallen van Credit Suisse. Maar de alom voorspelde wereldwijde recessie bleef uit. Hoewel alle signalen voor een recessie in het begin van het jaar (en eigenlijk in Europa nog steeds) op groen stonden. Zo was in het verleden een inverse-rentecurve vaak een aardige voorspeller voor een recessie. Maar de wereldeconomie draaide door. Eigenlijk alleen in Europa had men met een milde, nauwelijks merkbare, recessie te maken.

En dit ondanks de magere inkoopmanager indices die ons gedurende het hele jaar parten speelden. Deze index geldt als een van de belangrijkste vroege indicatoren van de economische ontwikkeling. In Nederland stond deze index voor de industrie in december al voor de zestiende maand op rij onder het belangrijke niveau van 50, wat duidt op een aanstaande negatieve groei van de economie. En ook de conjunctuurklok van het CBS wees op zwaar weer voor de Nederlandse economie. En tot slot was het cijfer voor het ondernemersvertrouwen in Nederland op een stand van -3,4 gedaald naar het laagste punt van de afgelopen 3 jaar. Maar in de V.S. groeide de economie in het derde kwartaal op jaarbasis nog 5,5%. Ook de meest recente cijfers over de laatste maanden van 2023, met onder andere een samengestelde inkoopmanagersindex van 50,9 in december, gaven een duidelijke indicatie van stabiele economische groei in de V.S. En zelfs de cijfers in China verraste menig analist in positieve zin. Daar trok de groei van met name de dienstensector in december verder aan. Dit was onder andere het gevolg van een aantrekkend toerisme. Doordat analisten, economen en wellicht ook beleggers aan het begin van 2023 zo’n lage verwachtingen hadden, bleek het achteraf allemaal mee te vallen. En dat leek dan de beste verklaring voor de positieve resultaten voor beleggers in 2023.

Aandelen
Voor aandeelhouders was 2023 een van de betere jaren. Gemiddeld stegen de koersen van aandelen wereldwijd significant tot aanzienlijk. In het vierde kwartaal ontstond er een heuse beursrally. De S&P 500 steeg de laatste 9 weken van het jaar op rij. Dit was sinds 2004 niet meer gebeurd. Grote aanjager voor deze koersstijgingen was met name het vertrouwen van beleggers in de potentie van generatieve kunstmatige intelligentie. Bedrijven die bij deze ontwikkeling betrokken zijn profiteerden bovengemiddeld. Niet alleen de winsten maar zeker ook de waarderingen van deze bedrijven liepen het afgelopen jaar sterk op. Deze bedrijven werden gedurende het jaar aangeduid als de “magnificent seven”. De gemiddelde koersontwikkeling van deze 7 mega-cap bedrijven, waaronder Apple, Microsoft en Tesla, was over het afgelopen jaar maar liefst +112%! Omdat deze aandelen zwaar wegen in diverse indices leken de koersstijgingen vaak nog mooier dan ze daadwerkelijk voor veel aandelenbeleggers waren. Zo was het rendement van een gelijk gewogen S&P 500 meer dan 10% lager dan de “standaard S&P 500 index”. Regionaal was alleen China, daar waar we aan het begin van het jaar het meeste van verwachtten na het ontsluiten van de economie na alle lockdowns, een negatieve performer. Omdat China inmiddels een belangrijk onderdeel uitmaakt van de opkomende markten viel daar het gemiddelde resultaat over het afgelopen jaar, in vergelijking met de rest van de wereld, wat tegen.

Obligaties
In 2022 liepen de rentes stevig op. Dit leidde tot verliezen van meer dan 10% voor obligatiebeleggers. In de eerste 3 kwartalen van 2023 liep de rente, al was het met horten en stoten, verder op. Er werd nog steeds geen rendement gerealiseerd door de houders van obligaties. Maar zoals al eerder geschreven in deze terugblik draaide de rente. In Europa was dat vanaf begin oktober en in de V.S. vanaf half oktober. De hoogste standen van respectievelijk bijna 3% voor een Duitse 10-jaars staatslening en bijna 5% voor een Amerikaanse 10-jaars staatslening werden snel verlaten om aan het einde van het jaar meer dan 1% lager te noteren dan de hoogste niveaus. Dit zijn voor de obligatiemarkten uitzonderlijk grote koersbewegingen. De koers van een obligatie met een gemiddelde looptijd van 10 jaar stijgt met ongeveer 10% bij een rentedaling van 1%. De belegger met een goed gespreide obligatieportefeuille kon vorig jaar een rendement van circa 7% (vóór kosten) realiseren. Daarmee maakte deze investeerder ongeveer de helft van zijn verlies van 2022 goed.

Valuta
Na een jaar van grote beweeglijkheid van de onderlinge waardering van valuta was 2023 een relatief rustig jaar. Tot het einde van het derde kwartaal waren de Euro en de US Dollar min of meer in evenwicht. In het laatste kwartaal apprecieerde de Euro ten opzichte van de US Dollar. Waarschijnlijk vanwege de stelligheid waarmee Jerome Powell aankondigde dat in 2024 de beleidsrente in de V.S. verlaagd gaat worden. Hierdoor was de Euro aan het einde van het jaar met 3,5% in waarde gestegen ten opzichte van de US Dollar. Ten opzichte van de Chinese munt apprecieerde de Euro met ongeveer 6%. Dit zou normaliter een positieve bijdrage moeten leveren aan het terugdringen van de inflatie doordat geïmporteerde producten goedkoper worden.

Vastgoed
Voor de directe investeerders in vastgoed was ook 2023 nog kommer en kwel. Herfinanciering van vastgoed bracht partijen met hoge schulden in de problemen. De komende jaren komt de Europese vastgoedsector EUR 176 miljard tekort om alle schulden te herfinancieren, becijferde vastgoedadviseur CBRE recentelijk. Maar door de scherpe dalingen van de kapitaalmarktrente in anticipatie op renteverlagingen door centrale banken leken de vooruitzichten aan het einde van het jaar weer beter te worden. Deze lagere rentes zouden ook gunstiger op de vastgoedwaarderingen uit moeten pakken. De beurs leek erop vooruit te lopen met een koersstijging van het Europese vastgoed van bijna 20% in het laatste kwartaal van het afgelopen jaar. Door deze belangrijke stijging hield ook de belegger in beursgenoteerd vastgoed een goed gevoel over aan 2023.

Grondstoffen
Zoals zo vaak waren de prijsbewegingen bij grondstoffen ook in 2023 erg grillig. Veel grondstoffen werden in 2023 goedkoper. Maar de prijs van goud niet. Ondanks de ontspanning in de markt maakte de prijs van goud aan het eind van het jaar nog een sprongetje naar een nieuwe hoogste koers ooit. Een belegger in goud had het afgelopen jaar naar Euro’s gerekend bijna 10% rendement gerealiseerd. Toch zagen we dat de mijnbouwers hun geld steeds meer investeren in het winnen van koper. Voor hen is koper, een cruciale grondstof voor de energietransitie, het nieuwe goud. Ondertussen is de olieprijs, die aan het einde van het derde kwartaal nog hoger stond dan aan het begin van het jaar, in 2023 met ongeveer 10% gedaald. Europa is netto-importeur van olie en gas. Ondanks de in 2023 gedaalde prijzen was energie nog steeds relatief duur.

Strategie
In het laatste kwartaal hebben we in de vermogensbeheerportefeuilles een aantal tactische mutaties doorgevoerd. Deze hadden vooral betrekking op het risicomijdende deel van de portefeuilles. Zo hebben we, voornamelijk vanuit duurzaamheidsoverwegingen, een switch gemaakt binnen de obligaties in de opkomende markten. Tevens hebben we, daar waar het van toepassing was, afscheid genomen van de Chinese obligaties in de portefeuilles. Deze belegging had over de afgelopen jaren een relatief goede performance gerealiseerd. Maar hier vonden we de verhouding tussen verwacht rendement en risico in negatieve zin veranderd over het afgelopen jaar. Bovendien was er in de afgelopen periode weer een relatief aantrekkelijker rendement met minder risico te realiseren in kortlopende Europese staatsleningen.

Ook voor 2024 zijn de experts weer heel voorzichtig. Er zijn voldoende uitdagingen op zowel economisch als politiek vlak. In 2024 zijn er in 40 landen verkiezingen. Meer dan de helft van de wereldbevolking gaat dit jaar naar de stembus. De belangrijkste zijn waarschijnlijk de verkiezingen op 5 november in de V.S. De eerste zijn de verkiezingen op 13 januari aanstaande in Taiwan. Voor de langere termijn is het voor de belegger vooral van belang of de economie groeit, wat de winstgevendheid van bedrijven is, hoeveel geld er in omloop is en in hoeverre de arbeidsproductiviteit stijgt. We zouden er zo een vooruitblik over kunnen schrijven.

Maar laten we vooral ook vasthouden aan de gevolgde strategie door te spreiden over diverse onderliggende waarden, de lange termijn voor ogen te houden en te kijken naar waarderingen in plaats van prijzen. Dan zou de voorzichtige houding zomaar weer voor positieve verrassingen kunnen zorgen en komt aan het eind alles weer goed. Wij hebben daar vertrouwen in en zijn u ook in 2024 graag van dienst. Wij wensen u een zeer voorspoedig, gelukkig en bovenal gezond jaar toe!